Mihrap, Minber ve Vaaz Kürsüsü
Mihrapta, minberde ve vaaz kürsüsünde, beyaz mermerin yanı sıra daha çok Tanzimat devrinden önce Osmanlı mimari süslemesinde hemen hiç rastlanmayan koyu kırmızı renkli ve pek kıymetli breş taşı bolca kullanılmıştır. Gebze taraflarında bulunan bu taş, somaki cinsinden olup damarlı ve alacalıdır. Her üç unsurda da barok, empire, neo-Rönesans ve neo-gotik gibi farklı üsluplardan kaynaklanan motiflerin bir sentezini gerçekleştirme arzusu gözlenir.
MİHRAP
Mihrabı yanlardan kuşatan gömme ayaklar, akantus yapraklarıyla süslü bir arkitravla son bulur. Kaideleri Osmanlı barokunda çok kullanılan, armudî bir profile sahip olup sepet içinden çiçek kabartmalarıyla bezeli bulunan pilastrların yüzeyi de yaprakların ve küçük narların çıktığı kıvrık dal motifleriyle süslenmiştir.
Yılankavî bir şerit biçimindeki alınlığın yanlarında yaldızla yapılmış rozetlerin süslediği kübik unsurlar yer alır. Köşelerinde yivli sütunçeler bulunan, yarım daire planlı mihrap nişiyle bunu taçlandıran âyet levhası baklavalı bir slime tarafından kuşatılmış, silmenin köşelerine rozetler konmuştur. Mihrabın en ilginç ayrıntısı, şüphesiz kavsaranın içinde yer alan ve mukarnası taklid eden dolgudur. Burada gözlenen acemilik, bir yandan Osmanlı taş ustalarının XVIII. Yüzyıl ortalarında terk edilen mukarnası tamamen unutmuş olduklarını kanıtlamakta, öte yandan yüz yıllık bir aradan sonra bu kadim mimari unsuru ilk diriltme çabasını göstermektedir.
MİNBER
Yanlardaki üçgen yüzeyleri bezemesiz olan minberin korkuluğunda breşle mermerin birlikte kullanıldığı bir zencirek motifi dikkati çeker. Zencireğin içine mermerden küçük daireler kakılmış, boşlukları da mermerden rozetlerle doldurulmuştur.
Bunun üzerinde, mermere aplike edilmiş breşten yaprakların meydana getirdiği bir şerit uzanır. Hafif sivri kemerli açıklıkların üzerine oturan köşk kısmının korkuluğunda girland içine yerleştirilmiş yıldız motifleri bulunmaktadır. Köşkün, yumurta frizli toskan başlıklarla son bulan kare kesitli sütunlarının açıklığı lentolarla geçilmiştir.
Üç merkezli kemerler ve yılankavî küçük alınlıkların süslediği bir kasnağa oturan pramit biçimindeki sivri külâh uzun yaprak motifleriyle donatılmıştır.
Minberin sivri kemerli kapısını taçlandıran alınlığın ortasında zambak motifi içeren bir beyzî madalyon, bunun üzerinde bir istridye, yanlarında “C” ve “S” kıvrımlarıyla akantuslar üzrinde enginar kabartmaları yer alır.
VAAZ KÜRSÜSÜ
XIX. Yüzyıla ait benzerlerinin çoğu gibi lale biçimindeki vaaz kürsüsü kare bir kaide üzerine oturmakta, uçları yukarı ve aşağı bakan akantus yaprağından sonra neo-gotik kaş kemerciklerden oluşan bir silme gelmekte, korkuluğun yüzeyinde de minber korkuluğundakinin eşi olan zencirek uzanmaktadır.
